''Η καλλιτεχνική έκφραση οφείλει να ακολουθεί την εποχή της''

Συνέντευξη με την Ανθή Αργυρίου 

Ερωτήσεις : Λευκή Δήμου, Δήμητρα Σαμσάκη, Στέλλα Πέρπερα

Επιμέλεια : Λευκή Δήμου, Δήμητρα Σαμσάκη, Στέλλα Πέρπερα, Ερμιόνη Ευστρατιάδου και Ζωή Οικονόμου

Φωτογραφίες: PSari Visual Productions

Η μια εκ των κεντρικών επιμελητών του Πεδίου Δράδης Κόδρα 2015, Ανθή Αργυρίου, μας μίλησε για τη φετινή της εμπειρία και τη συνεργασία της με τους καλλιτέχνες και τους συνεπιμελητές της.  

Φέτος , βλέπουμε ότι γίνεται μεγαλύτερη χρήση νέων μέσων και τεχνολογίας στην αποτύπωση των έργων , σε σχέση με πέρσι. Θεωρείτε ότι η τόσο εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας στην τέχνη θα αποτελέσει πλήγμα για τις παραδοσιακές μορφές τέχνης;

Πράγματι οι φετινές μας εκθέσεις φιλοξενούν μεγάλο αριθμό έργων είτε  video, είτε animation, είτε video games, είτε έργων που γίνονται με βάση τον προγραμματισμό. Η –κατά ορισμένους- ανταγωνιστική σχέση ανάμεσα σε νέα μέσα και παραδοσιακές μορφές τέχνης αποτελεί εδώ και αρκετά χρόνια κεντρικό debate στον χώρο της σύγχρονης τέχνης αλλά θεωρώ ότι όπως τα περισσότερα πράγματα, είναι κι αυτό είναι κάτι που έφτασε καθυστερημένα στην Ελλάδα κι αποτέλεσε για μας πρόκληση να καταθέσουμε την δική μας προσέγγιση. Προσωπικά πιστεύω ότι η καλλιτεχνική έκφραση οφείλει να ακολουθεί την εποχή της και συνεπώς να συμβαδίζει τόσο με τα καθημερινά ερεθίσματα που προσλαμβάνουν οι άνθρωποι από τα media, όσο και με τις εξελίξεις στον τεχνολογικό τομέα. Είναι αδιανόητο να θεωρούμε πως δίνοντας βήμα σε καλλιτέχνες που τους συναρπάζει η χρήση της τεχνολογίας, παραγκωνίζουμε την ζωγραφική ή την γλυπτική.

Κάθε επισκέπτης του ΠΔΚ σίγουρα θα διαπιστώσει πως οι παραδοσιακές μορφές τέχνης εξακολουθούν να κατέχουν κεντρική θέση σε όλες τις εκθέσεις μας -και μάλιστα με εξαιρετικές ποιότητες- και να εκπλήσσουν θετικά ειδικά όταν προέρχονται από χέρια πολύ νέων καλλιτεχνών, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στο Κόδρα Fresh. Ωστόσο, επειδή το αντικείμενό μας είναι η σύγχρονη τέχνη και οι πειραματικές της διαθέσεις, οφείλουμε πάντα να αναδεικνύουμε τις πιο πρωτοποριακές εικαστικές αποτυπώσεις και αυτό σημαίνει εν μέρει, νέα μέσα και τεχνολογία. Λέω εν μέρει, γιατί σημαίνει πολλά περισσότερα πράγματα, όπως διαδραστικές εγκαταστάσεις και ζωντανές μορφές τέχνης, χορός και performance.  Προσπαθήσαμε λοιπόν φέτος,  να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση, προσκαλώντας δημιουργούς και ομάδες να παρουσιάσουν τις δράσεις τους.

 Η βραδιά των φετινών εγκαινίων μας φιλοξένησε την performance του Θοδωρή Τράμπα στο πλαίσιο του Fresh, την performance του Jules Rosskam στο πλαίσιο της ατομικής του έκθεσης και την χορευτική performance από την Ομάδα Τρίγωνο στο πλαίσιο του Cyber Art Space. Ταυτόχρονα, στο Παράλληλο Πρόγραμμα του Κόδρα Fresh προσκάλεσα την Φωτεινή Καλλέ, εικαστικό και performer να παραδώσει ένα 3ωρο masterclass πάνω στην performance και να πραγματοποιήσει και μία σειρά δράσεων με τους συμμετέχοντες (ανάμεσα τους και καλλιτέχνες του Fresh).

Επιπλέον, άξιο αναφοράς είναι  το κομμάτι του Παράλληλου Fresh, όπου συνεργαζόμαστε με το Athens Video Dance Project και αποτελεί ένα πρόγραμμα προβολών έργων videodance το οποίο μπορούν να παρακολουθήσουν οι επισκέπτες του φεστιβάλ στο θεατράκι των Κοιτώνων. Επιπροσθέτως πραγματοποιήθηκε πάνω στις βασικές αρχές του videodance και ένα τριήμερο εντατικό workshop από την Χρυσάνθη Μπαδέκα, καλλιτεχνική συνδιευθύντρια του φεστιβάλ.

 Tο Athens Video Dance Project ήταν μία ανάγκη ψηφιοποίησης της τέχνης λόγω του εκσυγχρονισμού της εποχής ή ήταν μία ανάγκη έκφρασης;

Η ανάγκη της ψηφιοποίησης αφορά το σύνολο της πολιτισμικής παραγωγής αυτή την στιγμή αν θέλουμε βέβαια να την συντηρήσουμε για τις επόμενες γενιές και να την μοιραζόμαστε με όλο τον κόσμο χωρίς περιορισμούς κόστους, χρόνου ή αποστάσεων. Αυτό το γεγονός δεν σημαίνει ότι η ψηφιοποίηση από μόνη της ως μεταγραφή σε άλλο μέσο συνιστά καλλιτεχνική πράξη. Γι’ αυτό ακριβώς και είναι άτοπο να μειώνουμε ένα νέο καλλιτεχνικό μέσο στον όρο «ψηφιοποίηση».

Το videodance δεν έρχεται να μετατρέψει σε ψηφιακό κάτι που υπήρχε ούτως ή άλλως σε αναλογικό ή άλλο μέσο. Το videodance  χρησιμοποιεί τις δυνατότητες των επιστημών επεξεργασίας εικόνας και ήχου για να αποτυπώσει την κίνηση του σώματος μέσα σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα. Εισάγοντας λοιπόν το κοινό της Θεσσαλονίκης σε μία καινούρια διαμεσική τέχνη, την οποία το Athens Video Dance Project αναδεικνύει με ιδιαίτερη αφοσίωση και υψηλή ποιότητα σε αντίξοες συνθήκες, είναι ζωτικής σημασίας να κατανοήσουμε ότι το videodance ως ένα νέο, υβριδικό μέσο που φέρνει κοντά διαφορετικές τέχνες (χορός-κίνηση & κινηματογράφηση) και επεκτείνει τις εκφραστικές δυνατότητες των δημιουργών. Για να αναφερθούμε επακριβώς και στο μήνυμα της ομάδας του Athens Video Dance Project: “Είναι μία νέα, σύνθετη, καλλιτεχνική φόρμα έκφρασης. Το απόσταγμα δύο τεχνών. Ένας συνδυασμός της τέχνης του χορού με την τέχνη του κινηματογράφου, που συνθέτει -με μεγάλη ευαισθησία- την κίνηση, το σώμα, τον ρυθμό και τον χώρο με τις δυνατότητες και το άρωμα του κινηματογράφου - την τέχνη της επεξεργασίας της εικόνας και του ήχου. Ένα υβρίδιο που αναπτύχθηκε, υποστηρίχθηκε, μεγαλούργησε και αυτονομήθηκε. Μία γέννηση, που ενώ αρχικά αφορούσε την βαθιά συγγενική σχέση του χορού με την κινούμενη εικόνα, αργότερα, σε συνδυασμό με της ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις και την ανακύκλωση των γενεών, αποτέλεσε πλατφόρμα για νέες εκφραστικές δυνατότητες. Δυνατότητες που επεκτείνουν τη δυναμική και τα όρια της κίνησης και του σώματος, κατασκευάζουν περιβάλλοντες χώρους που δεν θα μπορούσαν ποτέ να υπάρξουν στον πραγματικό χωροχρόνο μίας παράστασης χορού, «καταρρίπτουν» ακόμα και παγκόσμιες φυσικές συμβάσεις (όπως η βαρύτητα, ο χρόνος και ο χώρος).”

Μιλήστε μας για την κεντρική θεματική φέτος, ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από το «Error»;

Το «Error» προέκυψε ως κεντρικό σκεπτικό μέσα στην ομάδα πολύ αυθόρμητα, καθώς νιώθαμε την ανάγκη να ανταποκριθούμε σε μία γενικότερη αίσθηση ότι κάτι φαίνεται να μην λειτουργεί πια, η στιγμή για μία διόρθωση ή μία επανεκκίνηση φαινόταν να είναι πολύ κοντά. Ως θεματική δεν διεκδικεί βέβαια δάφνες πρωτοτυπίας, καθώς πλήθος εκθέσεων σύγχρονης τέχνης, φεστιβάλ και άλλων δράσεων έχουν πραγματοποιηθεί με παρόμοια σκεπτικά, όπως η Biennale Νέων Καλλιτεχνών Mediterranea 16 στην Ανκόνα της Ιταλίας (2013) με τίτλο «Errors Allowed» ή η έκθεση «Α-στοχία» σε επιμέλεια του Θοδωρή Ζαφειρόπουλου (2014) στην Άμφισσα και φυσικά πολλές ακόμη που αυτή τη στιγμή μου διαφεύγουν. Το "σφάλμα" έτσι κι αλλιώς πάντα προκαλούσε τους καλλιτέχνες να παίξουν μαζί του, ακριβώς γιατί στην καρδιά του έχει τον πειραματισμό και την ελευθερία της έκφρασης.

Ποια είναι τα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέχθηκαν τα έργα για το Kodra Fresh και πώς ξεκίνησε αυτή η συνεργασία;

Η έκθεση του Fresh είναι πάντα μία σύνθετη και μακρόχρονη επιμελητική διαδικασία. Μετά από την ανακοίνωση της ανοιχτής πρόσκλησης, τις παρουσιάσεις και τις επισκέψεις στα εργαστήρια των σχολών Καλών Τεχνών και στις πτυχιακές των φοιτητών από τον επιμελητή του Fresh, ακολουθεί η σύγκληση της επιτροπής κρίσης η οποία και αξιολογεί όλες τις έγκυρες, δηλ. ολοκληρωμένες, προτάσεις των υποψήφιων καλλιτεχνών όπως αυτές παρουσιάζονται στο plartform.gr.Τα κριτήρια για την επιλογή των έργων είναι η καλλιτεχνική ποιότητα του αποτελέσματος, η ολοκληρωμένη παρουσίασή του από τον καλλιτέχνη, η συνάφεια του προτεινόμενου έργου με την θεματική και η εις βάθος κατανόηση του κεντρικού σκεπτικού του επιμελητή ή εν προκειμένω της επιμελήτριας. Δεν είναι καθόλου απλό να περιγράψω ή να απαριθμήσω τα κριτήρια αυτά, γιατί όπως αντιλαμβάνεστε αποτελεί στο σύνολό της μία πολυδιάστατη δυναμική διαδικασία η οποία κάθε φορά συνδιαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες που περιλαμβάνουν τους συμμετέχοντες στην επιτροπή, το αισθητικό τους κριτήριο, την πρόθεση του επιμελητή της έκθεσης, τα ζητούμενα της εκάστοτε διοργάνωσης, ακόμη και τις συνισταμένες του εκθεσιακού χώρου.

Η συνεργασία σας με τους καλλιτέχνες πώς ήταν;

Η συνεργασία με νέους καλλιτέχνες, πρόσφατους απόφοιτους αλλά και τελειόφοιτους σχολών Καλών Τεχνών, ενέχει πάντα έναν επιπλέον βαθμό δυσκολίας λόγω απειρίας και δυστυχώς ελλιπούς εκπαίδευσης όσον αφορά την επαγγελματική τους κατάρτιση.

Φέτος σε γενικές γραμμές η συνεργασία υπήρξε υποδειγματική, οι δημιουργοί αντιλήφθηκαν την σημασία του να συμμετέχεις σε ένα μεγάλο εικαστικό φεστιβάλ και να παρουσιάζεις ίσως για πρώτη φορά την δουλειά σου στο ευρύτερο κοινό, να συνομιλείς και να συνεργάζεσαι με τον επιμελητή σου. Είμαι πολύ ευχαριστημένη από την ποιότητα των έργων και από τις επιμέρους ποιότητες των νέων καλλιτεχνών ως επαγγελματιών και νομίζω ότι όλοι μάθαμε πολλά και γινόμαστε ολοένα και καλύτεροι. Αυτή είναι και μία πολύ σημαντική και πολύτιμη πτυχή του Kodra Fresh, η εκπαιδευτική του διάσταση, καθώς είναι ένα σχολείο για όλους.

Αντιμετωπίσατε κάποιες δυσκολίες;

Στην συγκυρία που διανύουμε η μόνη υπολογίσιμη δυσκολία είναι η περιρρέουσα αβεβαιότητα που τρομοκρατεί τον κόσμο και τον κρατάει κλεισμένο στα σπίτια του ή στις ουρές των ΑΤΜ και ο άσχημος καιρός! Όλα τα υπόλοιπα έχουμε μάθει πλέον να τα διαχειριζόμαστε, ακόμη κι όταν αυτό γίνεται με προσωπικό κόστος, αρκεί να έχουμε γύρω μας αξιόπιστους συνεργάτες που αγαπάνε την τέχνη και το φεστιβάλ.

Πως ήταν η συνεργασία σας με τους άλλους επιμελητές;

Με τον Δημήτρη Μιχάλαρο και τον Παναγή Κουτσοκώστα είμαστε πλέον μία πολύ δεμένη και δημιουργική ομάδα και έχουμε εντοπίσει και τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να δουλεύουμε μαζί, τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του καθένα, τα όριά του και τα ιδιαίτερα ταλέντα του. Είμαι πολύ χαρούμενη γιατί αυτές είναι ιδιότητες ελάχιστων επιμελητικών ομάδων και μάλλον αποτελούν εξαίρεση στην σκηνή της σύγχρονης τέχνης. Εύχομαι να συνεχίσουμε έτσι και να αντιμετωπίσουμε τις αντιξοότητες παραμένοντας δυνατοί και δημιουργικοί!

Ποιο είναι το πιο "δημιουργικό σφάλμα" το οποίο αντιμετωπίσατε κατά την διάρκεια της διοργάνωσης;

Δεν ξέρω ποιο να πρωτοδιαλέξω! Γιατί μαζί με τα δημιουργικά σφάλματα, υπήρξαν και ουκ ολίγα “happy” accidents! Αν θέλουμε όμως να μιλήσουμε για δημιουργία, μάλλον πρέπει να αναφερθώ όχι στην δική μου έκθεση αλλά στο project της Μάγδας Λαμπροπούλου που επιμελείται ο Δημήτρης Μιχάλαρος.

Μετά από έναν πρώτο κύκλο συζητήσεων  που είχαν, άρχισαν να βλέπουν συγκεκριμένα έργα που πρότεινε η εικαστικός κι εκεί ο Δημήτρης διαπίστωσε μια δυσκολία να συσχετίσει τα έργα αυτά με την κεντρική θεματική μας. Στην επόμενη τηλεφωνική τους συνομιλία, της επέστησε την προσοχή στην δυσκολία του αυτή και με έκπληξη άκουσε την Μάγδα να αναφέρεται στον τίτλο του φεστιβάλ ως «Έρως» και όχι “Error”. Τότε ήταν που του γνωστοποίησε για πρώτη φορά το πρόβλημα της βαρηκοΐας της που είχε οδηγήσει στην παρανόηση κι εκείνη την στιγμή γεννήθηκε ολόκληρο το project που παρουσιάζεται αυτή την στιγμή στους Κοιτώνες του πρώην στρατοπέδου Κόδρα! Μία έκθεση τριών διαδραστικών εγκαταστάσεων που αρθρώνει ένα πολύ εύστοχο σχόλιο πάνω στην συνθήκη της δυσλειτουργίας των αισθήσεων, της δυσκολίας επικοινωνίας και των ποικίλων παρανοήσεων που μπορούν να προκύψουν από αυτή. Αυτό νομίζω ήταν χωρίς αμφιβολία το πιο δημιουργικό λάθος του Πεδίου Δράσης Κόδρα 2015, μία παραδρομή που θα λάτρευε σίγουρα ο Freud!